تاثیرگذار ترین عکاسان مستند و معروف ترین عکس هایشان

با توجه به اهمیت و جایگاه ویژۀ عکاسی مستند، قرار بر این است که به این سبک عکاسی در دوره‌های مختلف تاریخی و عکاسان تأثیرگذار مستند پرداخته شود. عکاسی مستند یکی از مهم‌ترین سبک‌های عکاسی است و در فرهنگ لغت‌های مختلف برای معنی واژۀ مستند معادل‌هایی مانند سند، مدرک و چیزی که به آن استناد کنند، آورده شده است. در بعضی از کتاب‌های تاریخ عکاسی آمده است که باوجود این‌که عکاسی مستند می‌تواند یک سبک، جنبش، ژانر و سنت در نظر گرفته شود، اما نمی‌توان تعریف شایسته و دقیقی از آن ارائه داد. در این مطلب قصد داریم تا با شما را با عکس مستند و تاثیرگذارترین عکاسان مستند آشنا کنیم با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.

عکس مستند چیست؟

در تعریف عکس مستند، ساده‌ترین عبارت آن است که هرگاه دوربین بدون هیچ دخل و تصرفی واقعیتی را ثبت کند و دارای اطلاعات مفیدی از آن موضوع باشد، ما با عکس مستند روبرو هستیم. کارکرد عکس‌ها به عنوان مدرک‌های تصویری از همان آغاز اختراع عکاسی، بسیار ارزشمند و منبع مهم و معتبری برای به دست‌آوردن اطلاعات بوده است. از سال‌های آغازین دهۀ 1850 میلادی بسیاری از دولت‌ها و همچنین افراد به صورت شخصی از پروژه‌ها و سفرهای عکاسان مستند حمایت می‌کردند. در آن سال‌ها بسیاری از عکاسان به خاورمیانه و خاور دور فرستاده شدند، تا عکس‌های مستندی از این مناطق برای محققان و دانشجویان تهیه کنند. ماکسیم دوکان (maxime du camp) و فرانسیس فریث (Francis Frith)، از جمله عکاسانی هستند که در این زمینه اهمیت بسیاری دارند. عکس‌های فریث در کتابی با عنوان مصر، سینا و اورشلیم در سال 1860 میلادی به چاپ رسیده است، که یکی از مهم‌ترین کتاب‌های مصور عکاسی است. عکس‌های دوکان نیز در کتابی با عنوان مصر، نوبیه، فلسطین و سوریه در سال 1852 میلادی منتشر شده است.

در ایالات متحده نیز عکاسانی مانند ویلیام هنری جکسون (William Henry Jackson)، تیموتی اچ. اسالیوان (Timothy O’Sullivan) و کارلتون ای. واتکینز (Carleton E. Watkins)، از سوی دولت برای سفرهای عکاسی مستند و کشف مناطق جدید در سال‌های 1860 تا 1885 میلادی حمایت می‌شدند. احتمالاً اسالیوان یکی از مجرب‌ترین عکاس‌های سفرهای اکتشافی در آمریکا بوده است. بعضی از زیباترین عکس‌های او در سفرهای اکتشافی سال 1873 در ناحیه‌ای که اکنون به عنوان درۀ ملی تاریخی شلی در آریزونا شناخته می‌شود، گرفته شده است.

نام بسیاری از عکاسان مستندبزرگ تاریخ عکاسی همچون جان تامسون (John Thomson)، جیکوب ریس (Jacob Riis‎)، لوئیس هاین (Lewis Wickes Hine)، واکر اوانز (Walker Evans)، آنری کارتیه برسون (Henri Cartier-Bresson)، رابرت کاپا (Robert Capa)، آگوست زاندر (August Sander)، دایان آربس (Diane Arbus) و بسیاری دیگر با عکاسی مستند پیوند خورده است که در قبلا در دوره های آموزش عکاسی به آن پرداخته ایم. در ادامه سعی می‌شود به صورت مختصر به تعدادی از آن‌ها که تأثیرات بیشتری بر این نوع از عکاسی داشته‌اند، پرداخته‌شود.

جان تامسون از معروف ترین عکاسان مستند

جان تامسون یک جهانگرد انگلیسی و عضو انجمن سلطنتی جغرافیا بود. او سال‌های زیادی به عکاسی در کامبوج، مالایا و چین مشغول بود. تامسون علاوه‌بر عکاسی از مناظر و بناهای تاریخی، به آداب و پوشش ساکنین این مناطق نیز توجه داشت و پژوهش‌های قابل توجهی در این زمینه انجام داده است. او در بازگشت به انگلستان با همان روحیه از فقرای لندن عکاسی کرد. عکس‌های تامسون از فقرای لندن در سال 1877 در مجموعه‌ای با عنوان «زندگی خیابانی در لندن» منتشر شده است که یک ترکیب عالی از عکاسی مستند و عکاسی خیابانی محسوب می‌شود. این مجموعه اولین نمونۀ مهم مستندنگاری به وسیلۀ عکاسی است.

جیکوب ریس

جیکوب ریس را از اولین عکاسان مستندی می‌دانند که عکاسی را برای اصلاحات اجتماعی به‌کار گرفت. در پی مهاجرت خود به آمریکا و مشاهدۀ شرایط سخت زندگی مهاجران که خود نیز از آن گروه بود، برای تغییر آن وضعیت از قدرت عکاسی کمک گرفت. او در عکس‌هایش نسبت به زیبایی‌های بصری چندان توجهی نداشته و نشان دادن شرایط زندگی انسان‌ها برایش از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده است. موضوع عکس‌های ریس عموماً مربوط به فقر و زاغه‌نشینی است. او در «نیمۀ دیگر چگونه زندگی می‌کنند» در سال 1890 عکس‌هایی از شرایط زندگی در محله‌ای واقع در نیویورک را به ثبت رسانده است.

پروژۀ ادارۀ حفاظت از مزارع توسط عکاسان مستند

بحران‌های آمریکا و به ویژه دوران رکود بزرگ اقتصادی در دهۀ 1930 باعث به‌وجود آمدن عکس‌های مستند ویژه‌ای شد. تعداد زیادی از عکاسان در آمریکا به این شرایط واکنش نشان دادند و وضعیت زندگی روستاییان و شهرنشینان را در آن زمان به ثبت رساندند. عکاسانی مانند واکر اوانز، دروتیا لانگ (Dorothea Lange)، مارگارت بورکه وایت (Margaret Bourke-White)، راسل لی(Russell Lea) و تعدادی دیگر، وضعیت کشور را به شکل بصری با استفاده از رسانۀ عکاسی ثبت کردند. عکس‌های آن‌ها فراتر از یک گزارش تصویری است و همان‌گونه که بیومونت نیوهال(Beaumont Newhall) در کتاب تاریخ عکاسی خود نیز می‌گوید، آن‌ها علاوه‌بر اینکه ما را آگاه می‌کنند به حرکت نیز وا می‌دارند.

واکر اوانز

واکر اوانز از جمله مهم‌ترین عکاسان مستند است که بر بسیاری از عکاسان این سبک تاثیرگذار بوده است. موضوع عکس‌های او ایالات متحده است. اوانز با نگاهی صریح معمولاً از جنبه‌های پیش پا افتادۀ زندگی اجتماعی عکاسی می‌کرد. او به عنوان یک عکاس، با دوربین خود به مثابۀ یک ابزار انسان‌شناسانه و همراه با گرایش‌های زیباشناسانه و فلسفی به موضوعات خود نزدیک می‌شد. هر آن‌چیزی که در مقابل دوربین اوانز قرار می‌گرفت، از نظر گرایش‌های زیباشناختی و اخلاقی مطابق با پیچیده‌ترین معیارها بود. یکی از نکات برجستۀ کار او توجه به وجوه نمادین فضاهای شهری است. در عکس‌های تامسون نمودهای زندگی در یک جامعۀ مصرفی مانند نشانه‌های تبلیغاتی، علائم نوشتاری و پوستر فیلم‌های سینمایی به وفور دیده می‌شوند. تعدادی از آثار عکاسی مستند واکر اوانز در کتاب‌های «عکس‌های آمریکایی»، «بیایید اکنون مردان بزرگ را بستاییم» و «واکر اونز» منتشر شده است.

رابرت فرانک از تاثیرگذارترین عکاسان مستند

پس از کتاب عکس‌های آمریکایی واکر اوانز، کتاب «آمریکایی‌ها» اثر رابرت فرانک (Robert Frank)، مستندنگاری را باری دیگر و از نگاهی افراطی تعریف می‌کند. رابرت فرانک یکی از تأثیرگذارترین عکاسان نیمۀ دوم قرن بیستم محسوب می‌شود. او اولین عکاس اروپایی بود که موفق شد کمک هزینۀ تحقیقاتی کانینگهام را دریافت کند. از این‌رو توانست با آسودگی خاطر در سراسر آمریکا سفر و عکاسی کند. کتاب آمریکایی‌ها بسیار عمیق و مستندنگاری منتقدانه‌ای از زندگی آمریکایی بود. این عکس‌ها نشان‌دهندۀ ایجاد فضای عکاسانۀ جدیدی است. او در عکس‌هایش از نمادهایی با هویت آمریکایی استفاده کرده، از هیچ سنت و فرهنگی حمایت نکرده و تصاویرش اغلب حس اندوه، تاریکی و ملال را به بیننده منتقل می‌کنند. عکس‌های مستند کتاب آمریکایی‌ها بخش‌هایی از لحظه‌های غیر قطعی را برای بیننده در کنار هم می‌چیند. این عکس‌ها قواعد غالب بر سنت عکاسی مستند را زیر سؤال می‌برند. علاوه‌بر رابرت فرانک عکاسان دیگری هم‌چون گری وینوگراند (Garry Winogrand)، ویلیام کلاین (William Klein)، ویلیام یوجین اسمیت (William Eugene Smith) نیز تاحدودی در ایجاد تغییرات ساختاری عکاسی مستند نقش به‌ سزایی داشته‌اند.

آژانس‌های عکاسی مستند

در این‌ قسمت لازم است ابتدا تا حدودی به آژانس‌های عکس مستند پرداخته شود؛ همان‌گونه که می‌دانیم یکی از مهم‌ترین نهادهای مرتبط با عکس‌های مستند آژانس‌های عکس هستند. اولین آژانس‌ها در سال‌های آغازین دهۀ 1920 و به ویژه در کشورهای اروپایی ظاهر شدند. در سال‌های بعد از 1945 تعداد زیادی از آژانس‌ها به شرکت تعاونی‌هایی تبدیل شدند و عکاسان نیز در این مسیر تلاش می‌کردند که موضوعات خاص و اطلاعات مورد نظر آژانس‌ها را به ثبت برسانند. در سال‌های اول پس از جنگ جهانی دوم یعنی در سال 1947 با روی‌کار آمدن آژانس عکس مگنوم (Magnum)، عکاسان بسیاری جذب این آژانس شدند. مگنوم انتخاب موضوع را با آزادی کامل بر عهدۀ عکاسان قرار می‌داد. مگنوم به عنوان یک آژانس عکس بین‌المللی شناخته شد، زیرا محدود به موقعیت جغرافیایی خاص و دغدغه‌های یک محیط مشخص نبود. عکاسان خود را از مناطق مختلف آمریکا، اروپا، آفریقا و آسیا انتخاب کرد و غالب عکس‌های گرفته شده توسط عکاسان مستند مگنوم براساس سبک‌های فردی عکاسان است تا اینکه آژانس رویکرد و نگرش عکاسان را به سمت موضوعات مورد توجه خود هدایت کند.

نمایشگاه خانوادۀ بشر                                                                                 

حدود یک دهه پس از جنگ جهانی دوم رویکرد عکس‌های مستند تاحدودی دچار تغییر شد. با توجه به این دگرگونی در عکاسی مستند، در سال 1955 ادوارد استایکن (Edward Jean Steichen) به عنوان سرپرست بخش عکاسی موزۀ هنرهای معاصر نیویورک، مجموعۀ عظیمی از عکس‌های پس از جنگ را با عنوان نمایشگاه خانوادۀ بشر در این مکان جمع‌‌آوری کرد. نمایشگاه خانوادۀ بشر پربازدیدترین نمایشگاه عکس شد. این نمایشگاه موجب شد افراد زیادی که تا پیش از آن برای عکس و گالری اهمیت چندانی قائل نبودند، مشتاقانه برای دیدن این عکس‌ها در سراسر جهان از گالری‌ها بازدید کنند. نمایشگاه خانوادۀ بشر آگاهی عمومی جدیدی را در رابطه با عکس‌های مستند به جریان انداخت.

لری کلارک ؛ الگوی عکاسی مستند از زندگی شخصی

لری کلارک (Larry Clark) از سال 1958 تا 1961 در کارگاه عکاسی خانوادگی کار کرد. در این مدت به همراه مادرش، به‌عنوان عکاسان دوره‌گرد، برای عکاسی پرتره از کودکان سفر می‌کردند. در آثار اولیه‌اش تجربیات نوجوانی در محیطی آلوده به مواد مخدر را منعکس کرد. عکس‌های مستند هول‌انگیز کلارک از جامعۀ آمریکایی که درگیری شدیدی با مواد مخدر داشت، تحت عنوان کتاب معروف «تالسا» در سال 1971 منتشر شد. درواقع کلارک از تجربه‌های شخصی خود در زندگی با این‌گونه افراد عکاسی کرد. تالسا را می‌توان همچون الگویی دانست که موجب شد از آن پس عکاسان بسیاری به عکاسی از تجربه‌های شخصی و زندگی زیستۀ خود روی‌آورند. کتاب دیگر او نیز به نام «شهوت جوانی» که در سال 1982 منتشر شد، از درون‌مایۀ‌جنسی و خودنگاری برخوردار است.

عکس های مستند نن گلدین

در سال 1980 عکس‌های «ترانۀ وابستگی جنسی» نن گلدین (Nan Goldin)، همچون عکس‌های آمریکایی‌های رابرت فرانک بسیار موفق عمل می‌کند. باوجود اینکه کتاب تالسا یک دهه زودتر از عکس‌های نن گلدین منتشر می‌شود ولی عکس‌های مستند نن گلدین شناخته‌شده‌تر هستند. تصویر‌های این مجموعه از عکاسی مستند، روایتی انتقادی از زندگی در خرده‌فرهنگ شهری هستند که عکاس به آن‌ها تعلق دارد. در این عکس‌ها همان نارضایتی از زندگی که در عکس‌های فرانک دیده می‌شد، قابل مشاهده است.