ایتالیایی ها و عکاسی در ایران
نویسنده: محمدرضا طهماسب‌پور
ناشر: قو
نوبت چاپ: اول، 1385
عکاسی که در سالهای میانی قرن نوزدهم اختراع شد؛ به سرعت دوران آغازین را پشت سرگذاشت و جاذبه‌ی سحرانگیز آن، روشی شد برای بازنمایی و کشف دنیای پیرامون و ناشناخته‌ای که دیدار آن خواهندگان بسیاری داشت. پدیده‌ی نوظهور و حیرت‌انگیز، خیلی زود حضور خود را در دوردست‌ترین نقاط عالم گسترش داد و تصویر رویای اسطوره‌ای غار افلاطون را به ویژه برای انسان غربی از شرق و همچنین برای انسان شرقی از غرب، به عینی‌ترین صورت، آشکار ساخت. در پی این اشتیاق دوجانبه و به فاصله‌ی بسیار کوتاهی در حدود سه سال، پای عکاسی به کشور ایران باز شد.
پس از طی دوران نخستین و پرزحمت عکاسی با ص‌های 1858م/1272ق. به بعد، سالهای رواج جدی و آغاز شکوفایی عکاسی در ایران است. ناصرالدین شاه چهارمین پادشاه از سلسله قاجار که شیفته هنرها بود، در واقع مروج اصلی عکاسی در ایران نیز بشمار می‌آید. او شوق فراوانی به عکاسی و نقاشی داشت. عکس‌ها و نقاشی‌هایی که از حاصل کار وی برجا مانده، نشان می‌دهد که از ذوق هنری در این دو زمینه، بی‌بهره نبوده است. بی‌تردید، در پرتو توجه و اشتیاق وی به عکاسی و کوشش‌های نخستین عکاسان ایرانی بود که بسیاری از کاربردهای سودمند این پدیده مدرن قرن نوزدهم، در ایران شناخته و به کار گرفته شد.
اضافه بر این‌ها کوشش، تجربه و ماجراجویی‌های افرادی از کشورهای روسیه، فرانسه، ایتالیا و اتریش نیز در کشف و پیشبرد برخی کاربردهای فن عکاسی در ایران بسیار شایان توجه است. این پیشگامانِ نخستین که عکاسی برای بیشتر آنان سرگرمی یا وسیله‌ای تفننی بشمار می‌آمد، با آگاهی‌های خود از فن عکاسی، برای تخستین بار، دست به تجربیاتی گران‌بها در این زمینه زده‌اند. سبب این حضور و تجربه‌ها، البته بیش از همه‌ی علل و عوامل، تاسیس دارالفنون در تهران است که به همت و تلاش پی‌گیر میرزا تقی‌خان فراهانی امیرکبیر صورت گرفت. باتوجه به عکس‌ها و اسناد باقیمانده از دوران قاجار، از میان اروپایینانی که در سالهای نخست رواج عکاسی در ایران، حضور و تاثیر قابل توجهی داشته‌اند، سهم ایتالیایی‌ها که بیشتر در مشاغل نظامی و تدریس فنون آن در دارالفنون فعالیت می‌کردند از برخی نظرها شایسته بررسی و دارای جایگاه ویژه‌ای است…
در این گفتار تلاش نگارنده بر آن است تا فعالیت‌های مربوط به عکاسیِ ایتالیایی‌ها در ایران، در فاصله زمانی سالهای 1853-1862م / 1270-1279ق. براساس منابع نوشتاری و اسناد و آلبوم‌های باقیمانده از دوران قاجار، به ویژه آلبوم خانه سلطنتی کاخ گلستان در تهران که بزرگترین مجموعه عکس‌های مربوط به زندگی در ایران قرن نوزدهم را در خود جای داده است، مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد.